Europese Pijler van Sociale Rechten

Situering

De oorsprong van de Europese Pijler van Sociale Rechten ligt in het zogenaamde ‘Vijf presidentenrapport’ over de voltooiing van de Europese Economische en Monetaire Unie dat in juni 2015 werd gepubliceerd[1]. Het rapport stelt een gefaseerde voltooiing van de EMU (economische, financiële, fiscale dimensie) tegen 2025 voor. In het kader van de economische dimensie wordt gewezen op het belang van betere prestaties op het vlak van werkgelegenheid en sociale bescherming. Er is nood aan een hernieuwde opwaartse convergentie in de Eurozone (tot stilstand gekomen en zelfs teruggedraaid ingevolge de grote recessie) en aan een sociale beschermingsvloer. Er wordt verwezen naar de ambitie van de Juncker Commissie om een sociale triple A notering te verwerven voor de Europese Unie. In zijn State of the Union toespraak in het Europees Parlement in september 2015 gebruikte Commissievoorzitter Juncker voor het eerst de term ‘Europese Pijler van Sociale Rechten’. De Pijler moet een kompas zijn voor opwaartse convergentie op sociaal- en werkgelegenheidsvlak.

In maart 2016 lanceerde de Europese Commissie een brede publieke consultatie waarin ze opriep na te denken over drie vragen:

• Hoe afdoend is het sociaal acquis van de Europese Unie vandaag en als het niet voldoet, waaraan ligt dat?
• Wat zijn de grote trends in samenleving en economie die een impact (zullen) hebben op de sociale bescherming en welke negatieve of positieve gevolgen kunnen we verwachten?
• Wat denkt men van een eerste ontwerp van de Pijler van Sociale Rechten, voorgesteld door de Europese Commissie? Het ging om principes op een twintigtal domeinen, gegroepeerd rond drie grote thema’s: ‘Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt’, ‘Billijke arbeidsvoorwaarden’ en ‘Adequate en houdbare sociale bescherming’. 

De raadpleging, die ondersteund werd door allerlei activiteiten eindigde in december 2016. De Commissie ontving meer dan 16.000 bijdragen via een online vragenlijst en ongeveer 200 positiepapers.

Eind januari 2017 werden op een druk bijgewoonde hoge niveau conferentie de eerste conclusies getrokken uit de consultatie en werd de besluitvorming binnen de Commissie over het definitieve voorstel met betrekking tot de Pijler voorbereid.

De Europese Pijler van Sociale Rechten

Op 26 april 2017 publiceerde de Commissie haar finale voorstel voor een Europese Pijler van Sociale Rechten. De Pijler, die de vorm aanneemt van een aanbeveling van de Commissie, identificeert een aantal sleutelprincipes en -rechten op twintig domeinen (zie hieronder) die billijke en goed werkende arbeidsmarkten en sociale beschermingssystemen moeten ondersteunen en daardoor ook bijdragen tot meer robuuste economieën[2].

I. Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt	II. Billijke arbeidsvoorwaarden	III. Sociale bescherming en inclusie
1. Onderwijs, opleiding en een leven lang leren	5. Veilige en flexibele werkgelegenheid	11. Kinderopvang en hulp aan kinderen
2. Gelijkheid van mannen en vrouwen	6. Loon	12. Sociale bescherming
3. Gelijke kansen	7. Informatie over arbeidsvoorwaarden en bescherming bij ontslag	13. Werkloosheidsuitkeringen
4. Actieve ondersteuning bij het vinden van werk	8. Sociale dialoog en betrokkenheid van werknemers	14. Minimuminkomen
	9. Evenwicht tussen werk en privéleven	15. Inkomen voor ouderen en pensioenen
	10. Een gezonde, veilige en goed aangepaste werkomgeving en gegevensbescherming	16. Gezondheidszorg
		17. Inclusie van personen met een handicap
		18. Langdurige zorg
		19. Huisvesting en ondersteuning voor daklozen
		20. Toegang tot essentiële diensten

De Pijler moet opnieuw convergentie naar betere arbeids- en levensvoorwaarden mogelijk maken, in de eerste plaats in de Eurozone, maar niet-Eurozone EU-lidstaten kunnen aansluiten. De finale versie van de Pijler verschilt op een aantal belangrijke punten duidelijk van de eerste versie die voorgelegd was in de consultatie. Een sociaal scorebord moet toelaten de invoering van de Pijler op te volgen.

De Commissie stelt voor dat de Pijler tegen het eind van het jaar plechtig gezamenlijk zou afgekondigd worden (proclamatie) door de Europese Commissie, het Europees Parlement en het voorzitterschap van de Raad. Mocht de proclamatie afwijken van de tekst van de aanbeveling van de Commissie, dan zal de laatste aangepast worden.

De realisatie van de Pijler ligt vooral in de handen van de lokale, regionale en nationale overheden, van de sociale partners en van de civiele samenleving. De Europese Unie kan ondersteunen en kan zelf stappen zetten op die domeinen waar ze de bevoegdheid heeft. Alle instrumenten van de Unie kunnen worden ingezet: het Europees recht (betere toepassing en uitbreiding waar aangewezen), de Europese sociale dialoog, beleidsaanbevelingen in het kader van het Europees Semester, financiële steun (via de Europese fondsen).

In het Sociale Pijler pakket zitten alvast vier wetgevende en niet-wetgevende initiatieven van de Europese Commissie inzake: een beter evenwicht tussen werk en privé-leven voor werkende ouders, de toegang tot sociale bescherming, de uitvoering van de arbeidstijden-richtlijn en de herziening van de richtlijn ‘schriftelijke verklaringen’ over de verplichting van de werkgever om de werknemer te informeren over de voorwaarden die op zijn arbeidsovereenkomst of -verhouding van toepassing zijn.

Samen met de documenten betreffende de Pijler heeft de Commissie ook een reflectiepaper over de sociale dimensie van de Europese Unie gepubliceerd. Deze paper, die kadert in de opvolging van het witboek van de Commissie over de Toekomst van Europa, identificeert een aantal opties voor de toekomstige sociale dimensie van het Europa van de 27 lidstaten na de Brexit[3].

Europese Pijler van Sociale Rechten: relevante documenten

Er werd een pakket van documenten gepubliceerd in verband met de Pijler.

Een ‘overkoepelende’ communicatie geeft het algemeen kader van de Commissievoorstellen in verband met de Pijler: Commission communication on the European Pillar of social rights

 

In verband met de Europese Pijler van Sociale Rechten sensu stricto² zijn er 3 documenten:

1. Een aanbeveling van de Commissie formuleert de principes die inhoud geven aan de Sociale Pijler. Dit document is een - in functie van de resultaten van de publieke consultatie - aangepaste versie van de blauwdruk die het voorwerp uitmaakte van de consultatie (twintig domeinen). Commission recommendation establishing the European Pillar of social rights (in EN)
2. Bij de aanbeveling hoort een achtergronddocument (stafdocument van de Commissie) met een korte toelichting (tweetal bladzijden) bij elk domein, waarin ook telkens verwezen wordt naar de relevante juridische teksten. Staff working document: explanatory fiches on each principle
3. Bij de aanbeveling hoort ook een ontwerp van inter-institutionele proclamatie ter ondersteuning van de Europese Pijler van Sociale Rechten. Het gaat hier om een voorstel van de Commissie, voor goedkeuring door het Europees Parlement en de Europese Raad. Proposal for an interinstitutional proclamation endorsing the European Pillar of Social Rights

Voor de monitoring van de uitvoering van de Pijler stelt de Commissie een sociaal scorebord voor (indicatoren). In dit verband zijn er 2 documenten:

1. Een brochure waarin de resultaten van de sleutelindicatoren van het scorebord op een toegankelijke manier worden voorgesteld (grafieken) Social Scoreboard 2017 (in EN)
2. Een stafdocument van de Commissie dat de methodologie achter het scorebord uitlegt en de volledige lijst van de indicatoren bevat (sleutel- en secundaire indicatoren) met de definities. Staff working document: methodology behind the "social scoreboard"

Het scorebord kan ook on line opgevolgd worden via: https://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/social-scoreboard/#

De data zijn te vinden op de website van Eurostat: http://ec.europa.eu/eurostat/web/european-pillar-of-social-rights/indicators/main-tables.

De resultaten van de publieke consultatie over de Pijler worden samengevat in een stafdocument van de Commissie: Staff working document: summary report on the public consultation (in EN)

De Pijler is vergezeld van 4 wetgevende en niet wetgevende voorstellen van de Commissie op domeinen waar de Europese Unie bevoegd is.

1. Een voorstel van richtlijn over het evenwicht tussen werk en gezinsleven: het initiatief stelt nieuwe of hogere minimumstandaarden voor inzake verlof voor ouderschap, vaderschap en zorg. Bedoeling is in het bijzonder meer mogelijkheden te geven aan mannen om vaderschaps- en zorgverantwoordelijkheden op te nemen voor hun kinderen en om de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt te bevorderen en de verschillen in werkgelegenheid tussen mannen en vrouwen te verminderen. Er is in dit verband een communicatie en een voorstel van richtlijn. Communication on Work Life Balance en ​Proposal Directive Work-Life Balance​
2. Een mogelijke actie met betrekking tot de toegang tot sociale bescherming: de nieuwe flexibele arbeidsvoorwaarden creëren nieuwe jobs, vooral voor jongeren, maar ze kunnen aanleiding geven tot bestaansonzekerheid en ongelijkheid. De Commissie wil onderzoeken of er mogelijkheden zijn om sociale bescherming te bieden aan zoveel mogelijk mensen, inclusief zelfstandigen en mensen met atypische jobs (ook in de deeleconomie). Deze laatsten moeten ook rechten kunnen opbouwen op basis van bijdragen. De Commissie start de verplichte consultatie van de sociale partners. Als de sociale partners het niet eens raken overweegt de Commissie een eigen initiatief te nemen. First phase consultation of Social Partners on a possible action addressing the challenges of access to social protection for people in all forms of employment (in EN)
3. Een mogelijke actie met betrekking tot de schriftelijke verklaringen richtlijn: deze richtlijn geeft werknemers die een nieuwe job opnemen het recht schriftelijk op de hoogte gebracht te worden van de essentiële aspecten van hun werkrelatie. De Commissie lanceert een eerste fase consultatie van de sociale partners over een voorgestelde wijziging van de richtlijn in functie van de veranderingen op de arbeidsmarkt. Veel werknemers in de EU blijken geen schriftelijke bevestiging van hun arbeidvoorwaarden te ontvangen of ze krijgen niet tijdig alle nuttige informatie. First phase consultation of Social Partners on a possible revision of the Written Statement Directive (in EN) en​ REFIT Evaluation of the ‘Written Statement Directive’ (in EN)​
4. Toelichting bij de richtlijn over de arbeidstijd: op basis van een groeiend volume aan jurisprudentie wil de Commissie toelichting geven over de interpretatie van verschillende aspecten van deze richtlijn. Recente rechtspraak (bijvoorbeeld over de overdracht van niet opgenomen jaarlijkse vakantie) maakt het wenselijk inhoud en toepassing te verduidelijken. Interpretative Communication on the Working Time Directive (in EN)​ en Report on the implementation of the Working Time Directive

​Samen met de hierboven vermelde documenten heeft de Commissie ook 2 rapporten gepubliceerd waarin ze een stand van zaken opmaakt over de uitvoering van twee Commissie aanbevelingen die nauw aanleunen bij de Pijler (in EN):

1. Commissie stafdocument over de uitvoering van de aanbeveling ‘Investeren in Kinderen: de vicieuze cirkel van achterstand doorbreken (2013)’ Investing in Children Recommendation - Staff Working Document on the implementation (2017)
2. Commissie stafdocument over de uitvoering van de aanbeveling over de ‘Actieve inclusie van personen die van de arbeidsmarkt zijn uitgesloten (2008)’ Active Inclusion Recommendation Staff Working Document on the implementation (2017)

Notes