Dirk De Wachter: het systeem staat voortdurend onder druk
Psychiater Dirk De Wachter ging voorbije zomer op werkbezoek bij enkele medische projecten in Tanzania. Dat bezoek was aanleiding voor enkele overwegingen over de sociale zekerheid: de voordelen van onder meer de enorme technologische realisaties, de gevaren van ontmenselijking en de nood om “de sociale zekerheid goed te bewaken, solidariteit is geen definitief gegeven.”
In het kader van de 75e verjaardag van de sociale zekerheid, konden we hem even spreken over deze thema’s. Je vindt een video van het gesprek, een korte samenvatting en de volledige uitgeschreven tekst.
Hoe heeft je bezoek aan de projecten in Tanzania geleid tot bedenkingen over sociale zekerheid?
DDW: Deze zomer was ik in Tanzania, Afrika, voor een groot project, Child Help, voor kinderen met spina bifida en hydrocéphalie. Het is een heel mooi project en ik was een beetje verwonderd door de enorme solidariteit die daar heerste. Maar wat mij vooral opviel: wat een verschil met onze wereld! Vooral op twee domeinen: onze technologische mogelijkheden, chirurgie bijvoorbeeld, en anderzijds de sociale zekerheid die we hier in het westen genieten, en die ginder niet of amper bestaat. Hier vinden we dat het maar normaal is: je gaat naar het ziekenhuis, je wordt daar verzorgd en dat kost meestal toch geen fortuin. Ginder is dat niet-bestaande.
Dat deed me overwegen dat het belangrijkste wat onze cultuur hier gerealiseerd heeft, de laatste tientallen jaren, precies dat systeem van solidariteit is, dat in onze wereld is ingebed. Dat is echt een realisatie die we moeten koesteren. Er is niets belangrijker voor een gemeenschap dan een solidariteitssysteem dat mensen, over sociale klassen en over achtergronden heen, gelijk kan helpen. Mijn bezoek aan Afrika heeft dat nog extra geïllustreerd.
Is er een risico verbonden aan die medische technologie?
DDW: Een tweede element in mijn bezoek, misschien een beetje tegenstrijdig, is dat ik dacht: wij hier met al onze technologische mogelijkheden, onze hightech gezondheidszorg, moeten opletten dat we het gewone menselijke, het verzorgende, niet verliezen. Een beetje paradoxaal, maar het lijkt soms dat men in grote ziekenhuizen in steriele omgevingen terecht komt, letterlijk en figuurlijk. Dat is fantastisch als het op een goede manier gebeurt, maar we moeten heel goed opletten dat we het menselijk contact niet verliezen. Ik heb in Afrika gezien dat het er natuurlijk heel erg aanwezig is. Ik denk dat de juiste zorg bestaat in technologisch geavanceerde behandeling, maar tegelijkertijd ook in het behouden van het menselijke, het contact, het barmhartige van de ene mens tegenover de andere. Het computerscherm mag niet tussen de patiënt en de verzorger komen.
De sociale zekerheid is geen vast gegeven?
DDW: Ik wil wijzen op een gevaar, ik ben natuurlijk een cultuurkritische mens, die probeert om moeilijke punten aan te duiden. Er is een gevaar dat ons hele socialezekerheidssysteem ons op een zelfgenoegzame manier als vanzelfsprekend voorkomt. Dat we denken: dat is nu in orde, dat is voor altijd en daar moeten we niet meer aan denken. Dat is een ongelofelijk gevaar. We moeten altijd opnieuw alert blijven, omdat het systeem altijd onder druk staat, de solidariteit met de zwakkere medemens staat altijd onder druk.
Het is heel belangrijk om daar heel bewust van te blijven. Altijd opnieuw zoeken naar de zwakheden van het systeem, mensen die uit de boot dreigen te vallen, nieuwe uitdagingen, zaken die toch niet zo perfect zijn als we soms denken.
Het socialezekerheidssysteem is een fluïde, dynamische structuur die steeds weer opnieuw scherpzinnig moet herdacht worden.
Korte samenvatting