Een gezonder en inclusiever Europa

Persbericht
31 januari 2024

Het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie heeft zich gebogen over het mentaal welzijn van de Europese burgers tijdens een High-Level conferentie over mentale gezondheid en werk. Op 30 en 31 januari kwamen EU-commissarissen, ministers, staatssecretarissen, Europese sociale partners en experts in veiligheid en gezondheid op het werk in Brussel samen om te bespreken hoe de mentale gezondheid van werknemers en burgers kan worden ondersteund door op verschillende niveaus aan preventie te werken.

31 januari – De minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke, en de minister van Zelfstandigen, David Clarinval, gaven het startschot voor de tweede dag van de conferentie over mentaal welzijn en werk.

In de loop van de dag onderzochten de Europese sociale partners en deskundigen op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk hoe een geïntegreerde aanpak kan worden gevolgd voor de preventie van arbeidsongeschiktheid tijdens de hele loopbaan van een individu en hoe de arbeidsmarkt op Europees niveau inclusiever kan worden gemaakt, zodat mensen met psychische gezondheidsproblemen blijvend toegang krijgen tot werk.

Start-Stay-Return to work

Erkenning van arbeidsongeschiktheid, het toekennen van uitkeringen en hulp bij het behouden van of terugkeren naar werk zijn erg belangrijk voor mensen die lijden aan een psychisch gezondheidsprobleem. Tot nu toe waren maatregelen om mentale gezondheidsproblemen op het werk te voorkomen vooral gericht op het identificeren en beoordelen van de psychosociale risicofactoren waarmee werknemers te maken hebben. Concrete actie is meer dan ooit nodig wanneer deze risico's een negatieve invloed hebben op de geestelijke gezondheid van werknemers en hun functioneren op het werk.

Zoals de minister van Sociale Zaken, Frank Vandenbroucke, opmerkt: “Wie lang ziek is – of geweest is – heeft het ontzettend moeilijk om weer aan de slag te gaan. Werken is zo belangrijk om je goed te voelen, je nuttig te voelen ook. Het is meer dan geld verdienen alleen. Dat geldt zeker voor de geestelijke gezondheid van mensen: voor mensen die uitgevallen zijn omwille van psychische problemen, kan het cruciaal zijn voor hun herstel dat wordt uitgekeken naar nieuwe kansen in de samenleving. De juiste hulp bieden, mensen wegwijs maken en écht actief begeleiden naar werk is dus niet alleen een kwestie van solidariteit, maar vooral van gezondheid”.

“Burn-out en depressie zijn de op één na meest voorkomende oorzaken van arbeidsongeschiktheid bij zelfstandigen, en nemen toe als gevolg van crisissen  zoals de oorlog in Oekraïne en de coronacrisis, die een grote impact hebben (gehad) op ondernemers. Het is belangrijk om hen daarvan bewust te maken zodat ze hun mentale gezondheid beter kunnen beschermen en tegelijk kunnen inspelen op de typische eisen van het ondernemerschap. In België hebben we initiatieven ontwikkeld om het mentaal welzijn van zelfstandigen te bevorderen, en ik ben verheugd dat we tijdens de conferentie zullen bekijken hoe we zelfstandigen op maat kunnen ondersteunen om risico’s te vermijden of een negatieve situatie te verhelpen.” aldus Minister van Zelfstandigen, David Clarinval.

Een inclusieve arbeidsmarkt voor mensen met psychische gezondheidsproblemen

Veel mensen met een psychisch gezondheidsprobleem willen wel werken, maar vinden het moeilijk om aan het werk te blijven of een baan te vinden. Dit geldt ongeacht of de stoornis werkgerelateerd is of niet. Mensen met een psychisch gezondheidsprobleem zijn over het algemeen twee keer zo vaak werkloos als mensen zonder een psychisch gezondheidsprobleem. Ze zijn vaker werkloos dan andere werknemers (32% vergeleken met 19%) en als ze wel een baan hebben, zijn er vaker langere perioden van verzuim (6 dagen verzuim vergeleken met 4,8 dagen).

Tijdens deze eerste sessie (Start to work) dachten experts en onderzoekers op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk na over de acties en initiatieven die ondernomen moeten worden om de arbeidsmarkt inclusiever te maken voor mensen met psychische gezondheidsproblemen.

Secundaire preventie in Europees perspectief

Secundaire preventie richt zich voornamelijk op vroegtijdige opsporing en behandeling. Om verergering van symptomen die mogelijk kunnen leiden tot ernstigere aandoeningen te voorkomen, zijn vroegtijdige opsporing, doorverwijzing en behandeling van deze werknemers van het grootste belang. Om adequaat te kunnen handelen en het effect ervan te maximaliseren, moeten ze echter rekening houden met de organisatorische en individuele factoren die mogelijk hebben geleid tot de ontwikkeling van geestelijke gezondheidsproblemen.

Gebaseerd op de Belgische, Finse en Franse ervaringen, behandelde de tweede sessie (Stay at work) de kwestie van vroegtijdige identificatie en aanpak van mentale gezondheidsproblemen op het werk. Het doel was om effectieve en efficiënte sleutelfactoren te identificeren. De deelnemers bespraken ook de mogelijke verbanden tussen de verschillende preventieniveaus met het oog op geïntegreerde, versterkte en duurzame preventie.

Good practices in programma's voor de terugkeer naar het werk, met de nadruk op het IPS-programma (Individual Placement and Support) vanuit Europees perspectief

Tertiaire preventie, aan de andere kant, is gericht op het verminderen van de effecten en/of de ernst van een psychisch gezondheidsprobleem als het zich eenmaal heeft voorgedaan bij een persoon. Tertiaire preventie omvat over het algemeen rehabilitatie-inspanningen. Om dit te bereiken is het nodig om een globale aanpak van de preventie van arbeidsongeschiktheid te integreren met een aanpak op maat die rekening houdt met de verschillende individuele behoeften.

Een van de ondersteunde programma's voor terugkeer naar werk is de IPS-methodologie (Individual Placement and Support). IPS is een empirisch onderbouwd "plaatsing gevolgd door opleiding"-model dat wordt gekenmerkt door intensieve ondersteuning van een jobcoach om duurzame en inclusieve werkgelegenheid te bereiken. De IPS-methodologie heeft in het buitenland haar doeltreffendheid bewezen bij de re-integratie van mensen met matige tot ernstige geestelijke gezondheidsproblemen.

De laatste sessie (Terug aan het werk) ging daarom over tertiaire preventie op het gebied van mentale gezondheid en werk. Na een algemeen overzicht van bestaande initiatieven werd een rondetafelgesprek gehouden over het IPS-programma, met als doel veranderingen op EU-niveau te initiëren.

Naar een gezonder en inclusiever Europa

Met deze conferentie hoopt België, als voorzitter van de Raad van de EU, een toekomst te creëren waarin mentale gezondheid niet alleen een overweging is, maar een hoeksteen van een welvarende en inclusieve Europese samenleving.

Contact

0473 13 13 29- press@minsoc.fed.be