ESSOBS brochure: uitgaven en ontvangsten sociale bescherming in België

Zoals elk jaar publiceert de FOD Sociale Zekerheid haar  brochure betreffende de uitgaven en ontvangsten van sociale bescherming in België, met de  data over het jaar 2022, en de eerste ramingen betreffende 2023.  Deze brochure beschrijft de uitgaven en ontvangsten van alle voorzieningen voor sociale bescherming in ons land op basis van een Europees geharmoniseerde methodologie (ESSOBS - Europees Systeem van geïntegreerde Statistieken van de Sociale Bescherming).

Context

In 2022 kwam er geleidelijk een einde aan de belangrijkste maatregelen die verband hielden met de Covid gezondheidscrisis, na de opflakkeringen in 2021. Tegelijk werden we geconfronteerd met een energiecrisis met exploderende energieprijzen, wat leidde tot een inflatieniveau dat al jaren niet meer was voorgekomen.

De inflatie bleef verder hoog in 2023, wat de druk op het sociaaleconomische systeem verhoogde en de sociale bescherming voortdurend belastte. Hierdoor werd het verwachte herstel van de COVID-19-gezondheidscrisis complexer dan verwacht.

In deze context biedt deze editie een overzicht van de trends in de uitgaven en ontvangsten inzake sociale bescherming in België en Europa.

Gegevens voor België

In het eerste deel onderzoeken we de statistische gegevens van ESSOBS voor België voor het jaar 2022, samen met voorlopige ramingen voor 2023, opgesteld in het kader van de ‘Early Estimates’ ten behoeve van Eurostat.

De uitgaven voor sociale bescherming in België stegen  nominaal aanzienlijk in 2022, voornamelijk in de functies Invaliditeit, Ouderdom en Gezin. Tegelijkertijd daalden de uitgaven voor de functie Werkloosheid, door het einde van verschillende maatregelen om de gezondheidscrisis aan te pakken en de relatief goed presterende arbeidsmarkt.

Deze ontwikkeling had ook invloed op de inkomsten, die over het algemeen stegen, maar een daling van de overheidsbijdragen lieten zien ten opzichte van 2021, als gevolg van het einde van bepaalde uitzonderlijke overheidsmaatregelen, genomen in het licht van de covid-crisis. Er zijn echter een aantal maatregelen genomen om de gevolgen van de energiecrisis te verzachten, waardoor het socialezekerheidsstelsel in België ook in 2022 onder druk bleef staan, net als in veel andere EU-landen.

Volgens de eerste ramingen voor 2023 zouden de uitgaven voor sociale uitkeringen met nog verder met 8,24% stijgen. Deze stijging is gedeeltelijk toe te schrijven aan het automatische indexeringsmechanisme voor sociale uitkeringen in België, dat de hoge inflatie compenseert en waardoor bv. de aanvangshoogte van uitkeringen bij aanvang van 2023 al beduidend hoger ligt dat in 2022 het geval was. Anderzijds bleef het aantal ontvangers van uitkeringen zoals tijdelijke werkloosheid en het crisisoverbruggingsrecht voor zelfstandigen dalen, wat resulteerde in een geraamde daling van 5,38% voor de functie Werkloosheid, terwijl de toename van pensioenuitgaven en andere uitgaven die in verband met de veroudering van de bevolking kunnen gebracht worden, verder bleef doorgaan.

Gegevens voor de Europese Unie

Het tweede deel van deze brochure verruimt het perspectief door de Belgische gegevens voor 2021 te vergelijken met die van andere lidstaten van de Europese Unie. De analyse belicht de effecten van de gemeenschappelijke uitdagingen waarmee de lidstaten geconfronteerd worden in het licht van de gezondheidscrisis op de uitgaven en ontvangsten van sociale bescherming en geeft een overzicht van de trends die gerapporteerd worden in de hierboven vermelde ‘Early Estimates’.

Uit de vergelijking blijkt dat de evolutie van de Belgische uitgaven globaal overeenkomt met die van de buurlanden. In 2020 was de stijging als gevolg van COVID-19 iets groter in België, maar in 2021 was de daling sterker dan in de buurlanden. In 2022 zette de daling zich voort, zij het iets minder sterk dan in de buurlanden. De vroege raming voor 2023 wijst op een stijging, terwijl de meeste buurlanden een daling verwachten. Verschillen in evoluties van de uitgaven weerspiegelen natuurlijk de verschillen in de sociale beschermingssystemen en maatregelen die werden genomen of stopgezet, maar ook bv. de verschillen in indexeringssystemen van sociale prestaties.

Deze publicatie beoogt een informatieve en beknopte bron te zijn over sociale bescherming in België en Europa, waarbij we essentiële gegevens van onze partners verzamelen om te voldoen aan onze internationale rapporteringsverplichtingen. We hopen dat deze brochure het inzicht in de complexe dynamiek in de sociale bescherming tussen 2021 en 2023 kan bevorderen.

Sociale bescherming in België: ESSOBS data