Forum sociale zekerheid van de toekomst

Het tweede bedrijf van het Forum over de sociale zekerheid van de toekomst ging door op 30 april in de Pachecozaal van de FOD Sociale Zekerheid, voor ongeveer 300 mensen in de zaal en 150 via de livestream.

Deze keer werden volgende thema's aangesneden:

• Sociale zekerheid en nieuwe werkvormen
• De financiële houdbaarheid van de sociale zekerheid.

Tijdens de openingstoespraak wees Peter Samyn (Voorzitter ad interim) op de internationale toon van dit evenement. Onze sociale zekerheid doet het relatief goed in vergelijking met andere landen. Niettemin zijn financiële houdbaarheid, de nieuwe werkvormen en risico's en de aangepaste statuten internationale uitdagingen. Dit forum stimuleert dat debat en onze FOD wil een radarfunctie opnemen om de ideeën op het terrein te vertolken naar het beleid.

Europees Commissaris Marianne Thyssen was verheugd vast te stellen dat de toekomst van de sociale zekerheid hoog op de agenda wordt gezet. Uitdagingen zijn onder meer de toenemende onzekerheid, vergrijzing, de groeiende afhankelijkheid, effecten van migratie, integratie en werk, digitalisering en robotisering. Jobs creëren in de platformeconomie is een mooie opportuniteit, maar dit mag geen nieuw proletariaat worden. Daarvoor werd een richtlijn voor minimumrechten in de nieuwe economie opgesteld. Betaalbaarheid combineren met bescherming is de grootste uitdaging. Een volgehouden actie is daarvoor absoluut nodig. De Europese Pijler van Sociale Rechten is daarvoor een instrument. Tijdens de eerste sociale top in Zweden in 20 jaar, gaven de lidstaten hun akkoord en engageerden zich voor de uitvoering.

Francois Pichault (ULg): er is een explosie van nieuwe werkvormen, niet alleen via platformen. Telewerken, co-working, werk privé balans zijn dat evenzeer. Er is een grijze zone ontstaan tussen werknemers en zelfstandigen. Statuut, arbeidsvoorwaarden, job inhoud en autonomie zijn variabele dimensies geworden.

Karolien Lenaerts (KUL): platformwerk heeft 3 componenten: het platform, de opdrachtgever en de werker. Dat platform is nu vaak een algoritme. De status van platformwerkers is onduidelijk en dat veroorzaakt problemen voor de sociale zekerheid. Er is geen apart statuut en de discussie staat nu "on hold" zowel hier als in andere landen. De werkers beginnen zich wel zelf te verenigen, eerst informeel en via de sociale media. Vooral werkloosheidsverzekering en ongevallenregeling zijn problematisch. Velen maken zich nochtans geen zorgen omdat het een extra job is en ze de bescherming hebben via hun reguliere job.

Als conclusie formuleerde ze de wenselijkheid om de status van platformwerkers te verduidelijken voor wat betreft rechten en plichten. Alle platformen moeten bovendien geregistreerd worden en de inspectiediensten hebben daarin een belangrijke rol. Er is nood aan een "helpdesk" voor deze werknemers. Het valt ook te overwegen om de toegang tot de sociale zekerheid los te koppelen van het statuut.

Tijdens het daarop volgend debat werd gewezen op de onvoldoende gedefinieerde rol van de werkgever in de platformeconomie. Het is absoluut nodig om de platformen te reglementeren. Sociale rechten los van statuut is een oud idee dat eventueel weer kan opgenomen worden. In dat kader is het interessant te onderzoeken welke trajecten jongeren nu afleggen.

Jean Hindriks (UCL, Itinera) illustreerde zijn betoog met indrukwekkende cijfers. Er komen steeds meer gepensioneerden en het gemiddeld pensioen is gestegen. Over een lange periode stijgen de sociale bijdragen ook, maar vanaf 2003 stijgen de pensioenen veel meer dan de bijdragen, het dubbel ongeveer. Vandaag werken de mensen korter voor een hoger pensioen. Onze wereld verandert maar de pensioenen niet. Een variant op het pensioen met punten kan een voorstel voor vernieuwing van de systemen zijn.

Alain Jousten (ULg) pleitte er in zijn lezing voor om voor de financiering voorbij de zuivere budgettaire logica te kijken. Demografische en technologische veranderingen zetten druk op de sociale zekerheid. De uitdagingen zijn het sterkst in de gezondheidszorg en de pensioenen. Een van zijn voorstellen is om een duidelijk en geloofwaardig verband te installeren tussen sociale bijdragen en de pensioenen. 

Tijdens het daarop volgende debat kwam onder meer de impact van migratie op de financiering van de sociale zekerheid ter sprake.

Veerle Miranda (OESO) rondde af met een overzicht van de dag. Ze merkte terecht op dat de uitdagingen duidelijk zijn maar de oplossingen niet. Er zijn meer vragen dan antwoorden. Vanuit het internationaal perspectief van de OESO kon ze bevestigen dat ons land het relatief goed doet inzake sociale zekerheid voor standaard werknemers. Het is iets minder voor de nieuwe werkvormen maar we zijn toch nog bij de hoogste van de EU. De toegang tot sociale bescherming is moeilijker voor mensen met een onregelmatige werkvorm, want ze voldoen vaak niet aan de voorwaarden voor de werkloosheid etc.

De presentaties van de sprekers zijn te raadplegen op de website van de FOD, net zoals de video's en enkele foto's van de geslaagde dag.