Structuur en organisatie
Solidariteit
Solidariteit is het centrale begrip van ons socialezekerheidssysteem. Solidariteit tussen:
- werkenden en werklozen;
- gezonden en zieken;
- gezinnen met kinderen en gezinnen zonder kinderen;
- jongeren en ouderen;
- mensen met een inkomen en mensen zonder.
Die solidariteit is gewaarborgd doordat:
- werkende mensen bijdragen moeten betalen in verhouding tot hun loon;
- de financiering grotendeels gebeurt door de gemeenschap, dat zijn dus alle burgers samen;
- de vakbonden, de ziekenfondsen en de werkgeversorganisaties mee beslissen over verschillende aspecten van het systeem.
Het gehele klassieke socialezekerheidsstelsel valt globaal genomen uiteen in 3 stelsels: een stelsel voor werknemers (bijvoorbeeld bankbedienden, arbeiders in een autoassemblagebedrijf), een stelsel voor zelfstandigen en een stelsel voor (federale) ambtenaren. In deze brochure vertrekken we vanuit het werknemersstelsel en geven we de verschilpunten met de andere stelsels aan. De meeste mensen zijn immers aan het werknemersstelsel onderworpen.
7 Takken
De klassieke sociale zekerheid bevat 7 takken:
- rust- en overlevingspensioenen;
- werkloosheid;
- arbeidsongevallenverzekering;
- beroepsziekteverzekering;
- gezinsbijslag;
- verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen;
- jaarlijkse vakantie.
Voor zelfstandigen bestaat ook een sociale verzekering in geval van faillissement en een stelsel van moederschapshulp ten gunste van vrouwelijke zelfstandigen.
3 Stelsels
Bij de organisatie van het Belgische socialezekerheidssysteem moet er in de eerste plaats een onderscheid worden gemaakt tussen de 3 stelsels:werknemers, zelfstandigen en ambtenaren.
Voor het werknemersstelsel - het grootste van de drie - is de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) de overkoepelende instelling. De RSZ int zowel de werknemers- als de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid. De uitbetaling van de uitkeringen gebeurt door betalingsinstellingen, parastatale instellingen genoemd. Iedere tak van de sociale zekerheid heeft één specifieke parastatale, namelijk:
- FAMIFED : Federaal Agentschap voor de Kinderbijslag (geregionaliseerd)
- RVA : Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening
- FPD : Federale Pensioendienst
- RIZIV : Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
- FEDRIS : Federaal Agentschap voor Beroepsrisico's
- RJV : Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie
Zelfstandigen zijn verzekerd voor 5 takken in de sociale zekerheid (geneeskundige verzorging, arbeidsongeschiktheid of invaliditeit, moederschapsverzekering, gezinsbijslag, pensioen en faillissement). Zelfstandigen sluiten zich aan bij en betalen sociale bijdragen aan een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen of bij de Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen, beheerd door het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Sociale verzekeringsfondsen moeten ook bepaalde uitkeringen uitbetalen: gezinsbijslag, moederschapshulp, uitkeringen in het kader van de sociale verzekering in geval van faillissement en onvoorwaardelijke pensioenen.
Ambtenaren zijn ofwel personeelsleden van plaatselijke en provinciale overheden of van andere administraties. Voor de eerste categorie, is de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) het overkoepelend orgaan. Voor de overige ambtenaren is de tewerkstellende overheid zelf verantwoordelijk voor de inning en uitbetaling van de bijdragen (uitgezonderd de bijdragen voor geneeskundige verzorging, die in de gewone werknemersregeling terechtkomen).
Lees verder: De Sociale Zekerheid (werknemersstelsel)(.pdf) (p.13)