Activiteiten en andere gebruikstoepassingen (BELMOD)
Binnen het BELMOD-project worden verschillende activiteiten uitgevoerd om te komen tot een microsimulatie-tool en een inventaris van beleidsvoorstellen om non-take up te verminderen. De resultaten hiervan worden in rapporten en nota’s neergeschreven. Ook werd het BELMOD-model reeds gebruikt voor enkele ex ante beleidsevaluaties betreffende de Belgische sociale bescherming die buiten het opzet van het BELMOD-project kaderen.
De timing van de activiteiten is terug te vinden op de tijdlijn.
Microsimulatie-tool moderniseren
In de loop van 2021 zullen volgende documenten online komen:
- documentatienota’s;
- validatienota’s;
- beschrijvend rapport ter promotie van de tool.
Inventaris van beleidsvoorstellen om non-take up te verminderen
Verkennend rapport naar de mogelijkheden van vereenvoudiging en harmonisering van bestaansmiddelentoetsen in België
In dit rapport worden de mogelijkheden tot vereenvoudiging en harmonisering van de middelentoetsen voor volgende sociale uitkeringen en tegemoetkomingen onderzocht:
- de verhoogde tegemoetkoming (VT);
- de inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT);
- het leefloon;
- de inkomensgarantie voor ouderen (IGO);
- de verwarmingstoelage.
Bij de vergelijking van de verschillende middelentoetsen stellen we vast dat de inkomensconcepten die gehanteerd worden veelal afwijken van de brede inkomensnotie die nodig is om de volledige draagkracht van een gezin in kaart te brengen. Dit geldt zeker voor de middelentoetsen die gebaseerd zijn op het belastbaar inkomen. Andere middelentoetsen verzamelen daarom extra informatie middels een aanvraagformulier of sociaal onderzoek zodat ze een breder inkomensbegrip kunnen hanteren. Uit de vele geobserveerde verschillen tussen middelentoetsen blijkt dat er zeker ruimte is voor vereenvoudiging en harmonisatie. Het rapport eindigt met een aantal fundamentele vragen over de omvang en richting die deze vereenvoudiging en harmonisatie uit moet gaan.
Verkennend rapport naar de mogelijkheden van automatische toekenning in België
In dit rapport worden een aantal pistes om middelentoetsen te automatiseren verkend. Eerst wordt bekeken wat de knelpunten zijn bij de volledige automatische toekenning van de inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) en de verwarmingstoelage. Op het eerste gezicht lijkt een volledige automatisatie van de middelentoets een gemakkelijk haalbare optie aangezien deze gebaseerd is op het fiscale inkomen van twee jaar geleden, wat eenvoudig op te vragen is bij de FOD Financiën. In het rapport worden echter een aantal hindernissen opgesomd die een volledige automatisch verloop van de middelentoets in de weg staan. Vervolgens worden de mogelijkheden tot een (verdere) automatische identificatie van potentieel rechthebbenden op het leefloon, de inkomensgarantie voor ouderen (IGO) en de verhoogde tegemoetkoming (VT) verkend. Een volledige automatische toekenning blijkt voor deze sociale rechten een moeilijk haalbare kaart aangezien rekening gehouden wordt met bestaansmiddelen die niet centraal geregistreerd worden, zoals het roerend vermogen of de inkomsten eruit. Automatische identificatie, waarbij men met de informatie die administratief wel voorhanden is de doelgroep afbakent en aanspoort een aanvraag in te dienen, kan hiervoor een oplossing bieden. Het rapport eindigt met een lijst van randvoorwaarden waaraan voldaan moet zijn opdat automatisering ook echt kan bijdragen tot een verbeterde toekenning van sociale rechten.
Rapport met voorstel van hervormd inkomensconcept
In dit rapport zullen één of meerdere hervormde inkomensconcepten worden voorgesteld. Hierbij zullen ook de effecten van het gebruik van deze concepten op de begunstigde bevolking van enkele sociale uitkeringen worden beschreven. Dit rapport wordt eind 2021 verwacht.
Rapport over hoe de simulatietool als monitoringstool voor NTU kan gebruikt worden
Dit rapport zal een voorbereidende studie inhouden waarin onderzocht wordt hoe het simulatiemodel verder kan ontwikkeld worden tot een tool waarmee de niet-opname van sociale rechten continu opgevolgd wordt, naar het voorbeeld van de ‘Income-related benefits: estimates of take up’-statistieken in het Verenigd Koninkrijk. Dit rapport wordt midden 2022 verwacht.
Inventaris van beleidsvoorstellen
In de inventaris die tegen midden 2022 wordt uitgewerkt zal een reeks beleidsvoorstellen gepresenteerd worden die gebaseerd zijn op de bovengenoemde rapporten, variërend van een fundamentele hervorming van de huidige bestaansmiddelentoets tot minder vergaande voorstellen die gericht zijn op de automatisering van bestaande bestaansmiddelentoetsen. Daarbij zullen ook de effecten van de voorgestelde maatregelen, geraamd met behulp van het nieuwe microsimulatiemodel, beschreven worden.
Andere gebruikstoepassingen
Naast voor het onderzoeken van maatregelen die de opname van sociale rechten bevorderen, kan het nieuwe simulatiemodel ook gebruikt worden voor bredere ex ante beleidsevaluaties betreffende de Belgische sociale bescherming. Zo werden reeds de volgende analyses met het BELMOD-model uitgevoerd:
- een raming van de budgettaire kost van het verhogen van de bijstandsuitkeringen tot de Europese armoederisicogrens, in opdracht van het Rekenhof;
- een raming van de budgettaire kost van het verminderen van de prijs van de liefde en de prijs van de arbeid voor gerechtigden op een integratietegemoetkoming, in opdracht van de beleidscel van de minister van Pensioenen en Maatschappelijke integratie;
- een raming van de omvang van de niet-opname van het leefloon voor personen in primaire arbeidsongeschiktheid, in opdracht van de POD Maatschappelijke Integratie.
In de Beleidsverklaring van de minister van Sociale Zaken van 2 november 2020 wordt de mogelijkheid vermeld om een ‘online’ rekeninstrument te ontwikkelen dat burgers toelaat de impact van arbeidsmarkttransities op hun netto beschikbaar inkomen na te gaan. Zo kan wie een beroep doet op een vervangingsinkomen meer zekerheid te verwerven over hoeveel werken zal opbrengen. De BELMOD simulatietool kan als basis dienen voor een dergelijk rekeninstrument.